Details

Gepubliceerd: 06 juni 2022

De innerlijke stilte bewaren - midden in het lawaai.

Eind februari schreef ik op Facebook de woorden ‘Into the great silence’ en plaatste er een foto bij van een sprookjesachtig, wit landschap. Op dat moment was ik samen met ons gezin in Zweeds Lapland en genoot van de intense stilte die er heerst in de eindeloze, met sneeuw overdekte, Zweedse bossen. Het is daar soms zó stil dat je alleen je eigen hartslag hoort. Voor wie van stilte houdt, zijn de winterse Zweedse bossen werkelijk een paradijs. Enkele dagen later brak in Oekraïne de hel los. In het bos bleef het stil, maar in onze hoofden brak een oorverdovend lawaai los, gevoed door alle beelden van geweld, angst en haat die via de media met ons werden gedeeld. Hoe dan de innerlijke stilte te bewaren? Midden in het lawaai?

De woorden die bovenaan dit artikel staan zijn afkomstig uit het dagboek van Dag Hammarskjöld. Hammarskjöld, met name bekend geworden als secretaris generaal van de VN in de jaren 50 van de vorige eeuw, bleek gedurende zijn hele leven in het verborgene een diepe spirituele weg te hebben bewandeld. De neerslag hiervan is te vinden in zijn dagboek, dat na zijn dood is uitgegeven onder de titel ‘Merkstenen’. Dit dagboek noem ik wel eens mijn tweede bijbel, ik draag hem sinds m’n 20e met me mee. Het is een verzameling teksten die je steeds weer anders verstaat al naar gelang je eigen innerlijke weg.

De innerlijke stilte bewaren – midden in het lawaai. Dat vergt oefening, heel veel oefening. Lawaai is er altijd. Stilte trouwens ook, maar die ligt vaak verstopt onder een dikke laag herrie. De stilte beoefenen, daar zijn we in onze westerse wereld niet zo mee bekend. Zelfs in onze kerkdiensten vormt stilte nauwelijks een onderdeel van betekenis. Er wordt veel gezongen, veel gepreekt, er worden veel woorden gebruikt in onze gebeden en het stil gebed duurt meestal niet langer dan 30 seconden.

In kloosters vormt stilte juist weer een zeer wezenlijk onderdeel van het leven en wie wel eens in Taizé is geweest kent de lange meditatieve stilte in de vieringen. In Oosterse religies zoals bijvoorbeeld het boeddhisme speelt de beoefening van stilte een grote rol en ook in Nederland ontdekken steeds meer mensen de heilzame werking van meditatie of mindfulness. De innerlijke stilte op te zoeken, midden in het lawaai.

Er is veel lawaai in de wereld, zowel letterlijk als figuurlijk. Altijd is er wel ergens een auto, een vliegtuig, een mobiele telefoon of schreeuwende reclame, maar ook van binnen is het vaak een drukte van jewelste. Gedachten gaan en komen en eisen de aandacht op. Als je niet oppast word je de hele dag van de ene gedachte naar de andere gedachte en van de ene emotie in de andere geslingerd. Zeker in deze verwarrende tijden van oorlog, klimaatzorgen, polarisering etc. Hoe hier mee om te gaan? Moet je achter elke gedachte aanrennen of is het mogelijk om de gedachten een beetje tot rust te brengen? En zou het mogelijk zijn om vanuit een wat stiller innerlijk de wereld om je heen te beschouwen en meer overwogen de wereld in te gaan?

Jezus van Nazareth trok zich regelmatig terug in de stilte om te bidden, meestal op een berg, maar daalde ook altijd weer van de berg af, terug de wereld in. Hij werd dan onmiddellijk weer omgeven door massa’s mensen, maar ik heb niet de indruk dat hij zich liet mee slingeren met wat er allemaal op hem af kwam. Hij beschouwde de wereld om zich heen vanuit een innerlijke stilte en handelde vanuit een diepe rust. Een innerlijke stilte en rust die diep leken te wortelen. Zoals een stevige boom diep wortelt en zich voedt vanuit de diepste bron.

Een uitspraak uit een Oosterse filosofie luidt: ‘Stilte is niet de afwezigheid van lawaai, stilte is de diepste klank.’ (Tao Meng). Je kunt je terugtrekken en het lawaai ontvluchten, maar dan ben je er nog niet. Dan begint het pas, zoals de woestijnvader Abba Antonius sprak: ‘Hij die verstild in eenzaamheid zit is aan drie oorlogen ontkomen: die van het horen, spreken en zien. Dan is er nog slechts één oorlog te strijden – de oorlog om uw eigen hart.’

De stilte beoefenen is een hele kunst en is nooit klaar. Maar ik ben er van overtuigd dat het een oefening is die ontstellend belangrijk is. Wanneer we vanuit een innerlijke stilte de wereld leren beschouwen en vanuit een diep gewortelde rust proberen te handelen, dan is het mogelijk om de vicieuze cirkel van geweld en vergelding, van oog om oog en tand om tand te doorbreken. Wie beetje bij beetje leert om diep te schouwen en de stilte durft toe te laten zal ontdekken dat de wereld niet van geweld en polarisatie aan elkaar hangt maar dat er diep van binnen een bron is van waaruit vrede op kan bloeien. Een betere wereld begint in jezelf.